Hình thức thanh toán thông minh không dùng tiền mặt là hình thức thanh toán sử dụng các phương tiện thanh toán điện tử ứng dụng công nghệ số như: Ví điện tử, MobileBanking, InternetBanking... hoặc thanh toán gián tiếp thông qua các tổ chức tín dụng thay việc người mua và người bán trực tiếp trao đổi với nhau như thông lệ. Hướng tới phát triển kinh tế số, tạo nền móng vững chắc cho việc chuyển đổi số toàn diện, thời gian qua, các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh Hà Giang vẫn đang tích cực đẩy mạnh các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt.
Tại Việt Nam, Quyết định số 291/2006/QĐ-TTg được Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 29/12/2006 phê duyệt “Đề án Thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) giai đoạn 2006-2010 và định hướng đến năm 2020”, được coi là hành lang pháp lý đầu tiên đề cập tới hoạt động TTKDTM. Tại thời điểm 2 đến 3 năm trở về trước, đề án này chỉ mới tập trung triển khai TTKDTM thông qua việc thúc đẩy phát triển dịch vụ thẻ ngân hàng, bởi tại thời điểm trên thẻ ngân hàng chủ yếu dùng để giao dịch rút tiền trên máy ATM, còn thanh toán trên Mobile Money và thẻ POS, quét mã QR code, qua website (chuyển khoản/thanh toán) hay tích hợp sẵn module thanh toán trong phần mềm quản lý vẫn còn là điều khá mới mẻ. Năm 2019, Báo Tuổi trẻ đã đề xuất lấy ngày 16/6 là Ngày không dùng tiền mặt. Từ đó đến nay, cứ đến ngày này nhiều Trung tâm mua sắm lớn trên cả nước, nhiều ngân hàng đã đồng loạt ra quân hưởng ứng nhằm tăng cường quảng bá, giúp người tiêu dùng bắt kịp với xu hướng kinh tế số như hiện nay.
Thanh toán không dùng tiền mặt đã trở thành xu hướng trên thế giới. Với lợi thế phát triển khách du lịch, Hà Giang có điều kiện thuận lợi để hình thức thanh toán không tiền mặt phát triển sâu rộng. Tuy nhiên việc này đòi hỏi sự hợp tác của các đơn vị thanh toán. Vì chỉ khi cơ sở kinh doanh và người tiêu dùng cảm thấy thuận tiện, hiệu quả và thực sự có lợi hơn chi tiêu tiền mặt, thanh toán không dùng tiền mặt mới trở thành xu thế, dần trở thành thói quen tiêu dùng hằng ngày. Thói quen này góp phần tạo chuyển biến mạnh mẽ trong chuyển đổi số, giảm các chi phí liên quan, giảm lượng tiền mặt trong lưu thông. Bên cạnh đó, chủ trương khuyến khích thanh toán không dùng tiền mặt là một trong những cách chống nạn tiền giả hiệu quả. Hiện tại hầu hết các ngân hàng đều có sự liên thông, không thu phí chuyển khoản giữa các ngân hàng khác hệ thống cũng tạo điều kiện để người dân giao dịch không dùng tiền mặt.
Nắm bắt kịp thời xu thế, tiện ích của thanh toán không dùng tiền mặt, hiện nay, khắp các cơ sở kinh doanh, buôn bán nhỏ lẻ trên địa bàn Thành phố Hà Giang đều sử dụng hình thức thành toán không dùng tiền mặt. Một số ứng dụng công nghệ số phổ biến như ví điện tử, Mobile Banking, Internet Banking,.. đều dễ dàng thực hiện thanh toán qua một vài thao tác trên điện thoại di động thông minh. Hiện có 03 nhà mạng đang thí điểm thanh toán bằng hình thức Mobile Monney là Viettel, VNPT và MobiFone. Khi sử dụng Mobile Monney khách hàng sẽ không cần tài khoản ngân hàng, không cần tiền mặt cũng có thể giao dịch thanh toán dễ dàng. Bên cạnh đó, hiện một số ngân hàng đang triển khai kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để người dân có thể sử dụng căn cước công dân gắn chip làm công cụ thanh toán
Một cửa hàng tạp hoá trên thị trấn huyện Đồng Văn sử dụng mã quét QR code để thanh toán giao dịch với người mua hàng.
Tại các huyện khu vực vùng cao của Hà Giang, số lượng cửa hàng chấp nhận thanh toán bằng mã QR code, chuyển khoản qua banking ngày càng nhiều, tuy nhiên chỉ sử dụng nhiều ở các cơ sở du lịch, các cửa hàng bán hàng ăn để thuận tiện cho khách du lịch. Còn người dân bản địa mới chỉ sử dụng nhiều bằng hình thức chuyển khoản trên thiết bị điện thoại khi giao dịch mua bán nhỏ lẻ. Tuy nhiên dễ dàng nhận thấy người dân vùng cao cũng rất hào hứng với hình thức thanh toán mới này.
Thực tế cho thấy, hiện nay, 100% số lượng cán bộ, công chức, viên chức, giáo viên được chi trả lương qua tài khoản. Để có tiền mặt phục vụ nhu cầu mua sắm của bản thân, gia đình thì họ sẽ phải xuống tận trung tâm huyện để rút tiền mặt. Tuy nhiên, việc rút tiền cũng không phải đơn giản bởi cây ATM rút tiền tự động không có nhiều, phải xếp hàng đợi lâu mới tới lượt. Một giáo viên dạy trên xã Bạch Đích, huyện Yên Minh cho biết: Hàng tháng đi rút tiền dưới Trung tâm huyện cũng gặp khó khăn, khoảng cách xa mà thường thì chỉ tranh thủ cuối tuần để đi rút tiền nên cũng phải chờ đợi. Hiện nay, nếu ở các cửa hàng đều không dùng tiền mặt thanh toán nữa thì sẽ giải quyết được vấn đề này. Mình được cán bộ ngân hàng hướng dẫn cài phần mềm chuyển tiền trên điện thoại, sử dụng 4G hoặc wifi là có thể trả tiền cho bên bán hàng.
Thanh toán tiền điện trên ứng dụng của Điện lực Hà Giang.
Bên cạnh đó, đẩy mạnh việc TTKDTM, các đơn vị kinh doanh trên địa bàn tỉnh cũng hưởng ứng mạnh mẽ, đầu tư công nghệ để sử dụng hình thức TTKDTM, điển hình như Công ty nước Hà Giang, Điện lực Hà Giang, VNPT Hà Giang,… đã thực hiện không thu tiền mặt tại các quầy hoặc đến nhà thu tiền như trước đây, thay vào đó, khách hàng sẽ thanh toán thông qua hình thức thanh toán hoá đơn trên ứng dụng ngân hàng hoặc ví điện tử trên điện thoại thông minh.
Bên cạnh các tiện ích từ thanh toán không dùng tiền mặt mang lại thì người dân cũng cần đề cao cảnh giác với các chiêu trò lừa đảo của các đối tượng tội phạm mạng. Nhất là tình trạng ăn cắp mã OTP, link internet bank, tổng đài, app giả mạo, gửi liên chuyển khoản giả mạo để xác thực giao dịch cho người bán. Hiện có nhiều người bán hàng trên mạng bị người mua hàng lừa do hàng ngày có nhiều giao dịch tiền chuyển về trên tài khoản, người bán hàng không để ý nguồn tiền về sẽ rất dễ bị kẻ gian qua mặt. Chính vì vậy, thời gian tới, ngành Ngân hàng cần tăng cường đảm bảo an ninh, an toàn trong thanh toán điện tử; triển khai hiệu quả các hoạt động các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán đảm bảo hoạt động đúng quy định, thông suốt, an toàn.